web3: Định Nghĩa Lại Tương Lai của Internet

Sự Tiến Hóa của Web

Giới Thiệu

Trong những năm gần đây, thuật ngữ “web3” đã trở nên phổ biến hơn. Nó đại diện cho một nỗ lực tạo ra một internet tập trung vào người dùng và phi tập trung, sử dụng các công nghệ mới như blockchain. Bài viết này khám phá nền tảng của web3, các công nghệ cụ thể của nó, cũng như các cơ hội và thách thức mà nó mang lại.

Web1.0 → Web2.0 → web3: Sự Tiến Hóa của Internet

Để hiểu web3, việc xem xét lại các đặc điểm của Web1.0 và Web2.0 là điều cần thiết.

Web1.0: Giao Tiếp Tĩnh và Một Chiều

Những Đặc Điểm Chính

• Các trang web tĩnh dựa trên HTML chiếm ưu thế trên thị trường.
• Người dùng chủ yếu tiêu thụ thông tin mà không có sự tương tác hoặc đóng góp đáng kể (giao tiếp một chiều).

Bối Cảnh Lịch Sử

• Từ những năm 1990 đến đầu những năm 2000.

Ví Dụ

• Các trang tin tức đơn giản hoặc các trang web doanh nghiệp.

Web2.0: Kỷ Nguyên của Giao Tiếp Tham Gia và Hai Chiều

Những Đặc Điểm Chính

• Các nền tảng như mạng xã hội và blog cho phép sự tham gia tích cực của người dùng thông qua bình luận hoặc bài đăng (giao tiếp tham gia và hai chiều).

Bối Cảnh Lịch Sử

• Bắt đầu từ giữa những năm 2000.

Tình Hình Hiện Tại

• Dữ liệu người dùng tập trung dưới một số công ty nhất định (quản lý tập trung).

Những Đặc Điểm Chính

• Các công ty nổi tiếng như GAFAM (Google, Apple, Facebook [hiện tại là Meta Platforms, Inc.], Amazon và Microsoft) đã xuất hiện và tích lũy lượng lớn dữ liệu người dùng.

Vấn Đề

• Dữ liệu người dùng được tập trung ở một vài công ty lớn, tăng cường sự phụ thuộc vào các nền tảng này.

web3: Một Web Mới Tập Trung vào Quyền Sở Hữu và Phi Tập Trung

Những Đặc Điểm Chính

• Bằng cách sử dụng các công nghệ phi tập trung như blockchain, người dùng có thể quản lý quyền sở hữu dữ liệu của mình một cách độc lập.

Từ Khóa Chính

• Phi tập trung, kinh tế token, hợp đồng thông minh.

Mục Tiêu

• Tạo ra một internet trong đó các cá nhân kiểm soát dữ liệu và tài sản của mình mà không phụ thuộc vào các nền tảng tập trung.

Bối Cảnh

• Khái niệm web3 (phi tập trung) được đề xuất như một đối trọng với hệ thống tập trung hiện tại, nơi các thực thể quyền lực kiểm soát thông tin.

Tại Sao Chúng Ta Viết “web3” Thay Vì “Web3.0”?

Thuật ngữ “web3” không chỉ đơn giản là “phiên bản 3.0 của web”. Thay vào đó, nó đại diện cho một khái niệm thể hiện những ý tưởng như phi tập trung, tham gia không cần phép và từ chối sự độc quyền của các công ty công nghệ lớn.

Tại Sao Không Là “Web3.0”?

Khác với một số phiên bản được định nghĩa một cách quyền lực, “web3” nhấn mạnh vào triết lý của một internet phi tập trung nơi mọi người có thể tham gia tự do mà không bị ràng buộc bởi các cấu trúc cứng nhắc.

Tại Sao Không Là “Web3”?

Việc sử dụng chữ cái viết hoa khiến thuật ngữ trở nên quá chính thức và tạo nên tông giọng quyền lực, điều này không phù hợp với tinh thần của cộng đồng web3. Cộng đồng này thích viết bằng chữ thường, như “gm” (good morning), để phản ánh sự thân thiện và tự do.

Tại Sao Không Là “web3”?

Việc tách “web” và “3” tạo ra ấn tượng rằng chỉ đang mô tả phiên bản thứ ba của web. Tuy nhiên, “web3” nhằm mục đích đại diện cho một khái niệm độc đáo và độc lập tự nó.

Cách viết của một từ thường phản ánh triết lý và thái độ của cộng đồng chấp nhận nó. Bằng cách chọn “web3” – viết bằng chữ thường và không có khoảng cách – cộng đồng nhấn mạnh các giá trị như phi tập trung, không chính thức và mở cửa, tạo ra cảm giác bao gồm mà mọi người có thể tự do đóng góp.

web3: Một Tư Tưởng

web3 là một khái niệm được hỗ trợ bởi sự tiến bộ công nghệ, nhưng cốt lõi của nó nằm trong tư tưởng mà nó đại diện. Nó không chỉ là một công nghệ, mà là một triết lý để tái nghĩ lại internet. Tầm nhìn này được thúc đẩy bởi những cá nhân phản đối một xã hội tập trung nơi các thực thể quyền lực kiểm soát thông tin.

Những Nguyên Tắc Cơ Bản của web3

Phi Tập Trung

• Mục tiêu là tạo ra một internet tự do và mở hơn bằng cách phân phối thông tin và quyền lực qua mạng mà không dựa vào một quyền lực trung ương.

Tham Gia Không Cần Phép

• Nhấn mạnh khả năng tiếp cận phổ quát, web3 đảm bảo rằng bất kỳ ai cũng có thể tham gia mà không cần xin phép trước.

Quyền Sở Hữu Dữ Liệu Người Dùng

• Trao quyền cho cá nhân bằng cách cho họ kiểm soát hoàn toàn dữ liệu cá nhân và tài sản kỹ thuật số của mình.

Từ Chối Sự Độc Quyền Tập Trung

• Nhắm tới việc loại bỏ quyền lực độc quyền của các công ty công nghệ lớn và các tổ chức quyền lực để khôi phục sự bình đẳng trên internet.

Vai Trò của Công Nghệ và Mối Quan Hệ với Tư Tưởng

Các công nghệ hỗ trợ web3, như blockchain, hợp đồng thông minh và kinh tế token, là những công cụ thiết yếu. Tuy nhiên, chúng chỉ là công cụ. Mục tiêu cuối cùng là tạo ra một internet phi tập trung và công bằng, phù hợp với các giá trị về sự mở cửa, tự do và trao quyền cho người dùng.

web3: Liệu Nó Sẽ Được Chấp Nhận Rộng Rãi?

Trong những năm gần đây, web3 đã trở thành chủ đề của các cuộc thảo luận rải rác. Tuy nhiên, đến năm 2024, nó vẫn tương đối chưa được biết đến đối với công chúng rộng rãi và chủ yếu bị giới hạn trong các vòng chuyên gia hoặc những người đam mê nhiệt tình. Thêm vào đó, phương pháp tiếp cận phi tập trung của web3, chống lại việc tạo ra các thực thể thống trị, có thể khiến nó kém dễ tiếp cận đối với những người tìm kiếm thành công kinh tế trong khuôn khổ của nó.

Ngoài ra, một không gian hoặc tổ chức hoàn toàn phi tập trung, mặc dù lý tưởng về lý thuyết, khó duy trì nếu không có những cá nhân có động lực đảm bảo hoạt động của nó. Điều này có thể cản trở việc chấp nhận rộng rãi.

Quan Điểm về Việc Phổ Biến web3

Với tư cách là quản trị viên của trang web này, tôi tin rằng có một phương pháp hứa hẹn để phổ biến web3. Chi tiết về phương pháp này sẽ được trình bày trong một bài viết sắp tới.

web3: Các Công Nghệ Chính và Các Trường Hợp Sử Dụng Thực Tiễn

Trong phần trước, chúng tôi đã thảo luận rằng web3 chủ yếu là một tư tưởng. Dựa trên nền tảng này, hãy khám phá các công nghệ trung tâm hỗ trợ web3 và các ứng dụng của chúng trong thế giới thực.

Blockchain

Blockchain là nền tảng cơ bản của web3. Đây là một hệ thống phi tập trung để quản lý dữ liệu và giao dịch theo một định dạng “bất biến”. Bởi vì nó hoạt động độc lập với các công ty hoặc máy chủ cụ thể, nó ít dễ bị kiểm soát tập trung, cho phép người dùng quản lý và sử dụng dữ liệu của họ một cách tích cực.

Hợp Đồng Thông Minh

Hợp đồng thông minh là các thỏa thuận tự động hoặc chương trình được thực hiện trên blockchain.

Ví Dụ

• Khi điều kiện đã định trước (“nếu X xảy ra”) được đáp ứng, việc chuyển token sẽ được kích hoạt tự động mà không cần sự can thiệp của con người.

Lợi Ích

• Giảm rủi ro vi phạm hợp đồng và gian lận thông qua tự động hóa, loại bỏ nhu cầu về một quản trị viên trung tâm.

Kinh Tế Token

Trong web3, tiền điện tử và token là yếu tố quan trọng để xây dựng các hệ sinh thái kinh tế mới.

• Utility Tokens (Token Tiện Ích): Được sử dụng để truy cập các dịch vụ hoặc sản phẩm cụ thể.
• Security Tokens (Token Bảo Mật): Các tương đương kỹ thuật số của các sản phẩm tài chính truyền thống như cổ phiếu hoặc trái phiếu.
• NFTs (Non-Fungible Tokens): Cho phép tính duy nhất và quyền sở hữu của các tài sản kỹ thuật số, chẳng hạn như tác phẩm nghệ thuật hoặc vật phẩm trong trò chơi.

Tài Chính Phi Tập Trung (DeFi)

DeFi cho phép các giao dịch tài chính mà không cần các trung gian như ngân hàng, sử dụng các mạng phi tập trung.

Ví Dụ

• Lending (Cho Vay): Người dùng cho vay tài sản của họ và kiếm lãi suất.
• Staking (Đặt Cọc): Đặt tiền điện tử trong mạng để nhận thưởng.
• Decentralized Exchanges (DEX) (Sàn Giao Dịch Phi Tập Trung): Nền tảng nơi người dùng trao đổi tiền điện tử trực tiếp với nhau mà không có quản lý tập trung.

Các Trường Hợp Sử Dụng Thực Tiễn

• NFT Marketplace (Thị Trường NFT): Nền tảng để mua và bán các tài sản kỹ thuật số như nghệ thuật, âm nhạc và các đồ sưu tập khác dưới dạng NFT. Những nền tảng này cho phép các nhà sáng tạo nhận được thu nhập trực tiếp.
• DAO (Decentralized Autonomous Organizations) (Tổ Chức Tự Chủ Phi Tập Trung): Hệ thống nơi những người sở hữu token bỏ phiếu cùng nhau về chính sách hoặc quyết định cho một tổ chức, loại bỏ nhu cầu về quản lý hoặc các công ty cụ thể. Số lượng dự án được cộng đồng dẫn dắt đang tăng nhanh chóng.

web3: Cơ Hội và Thách Thức

web3 có tiềm năng để định nghĩa lại tương lai của internet. Với triết lý và công nghệ của nó, nó nhằm mục đích chuyển đổi mô hình tập trung hiện tại thành một môi trường trực tuyến tự do và công bằng hơn. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức đáng kể trên con đường đến việc chấp nhận rộng rãi. Phần này khám phá các cơ hội mà web3 mang lại cũng như các rào cản cần vượt qua để thực hiện những lời hứa của nó.

Các Cơ Hội mà web3 Cung Cấp

Khôi Phục Quyền Sở Hữu Dữ Liệu cho Người Dùng

• Truyền thống, các nền tảng lớn như mạng xã hội và công cụ tìm kiếm quản lý dữ liệu người dùng trong các hệ thống tập trung. Với web3, những dữ liệu này được quản lý trên các blockchain phi tập trung, cho phép người dùng có nhiều quyền kiểm soát hơn đối với dữ liệu của họ.

Tạo Ra Các Mô Hình Kinh Tế Mới và Nguồn Thu Nhập

• Các mô hình thu nhập từ quảng cáo, trước đây bị các nền tảng tập trung độc quyền, đang phát triển thành các hệ thống phân phối lợi nhuận cho người dùng thông qua các nền kinh tế token. Các nhà sáng tạo có thể tạo ra thu nhập trực tiếp, thúc đẩy sự phát triển của kinh tế sáng tạo.

Giảm Thiểu Rủi Ro từ Kiểm Duyệt và Can Thiệp

• Tính phi tập trung của việc quản lý blockchain có thể hạn chế việc kiểm duyệt và thao túng thông tin bởi chính phủ hoặc công ty, mở đường cho một môi trường trực tuyến tự do và minh bạch hơn.

Những Thách Thức mà web3 Đối Mặt

Quy Định và Khung Pháp Lý

• Luật pháp liên quan đến tiền điện tử và token khác nhau rất nhiều giữa các quốc gia. Sự không nhất quán này giữa tiến bộ công nghệ và khung pháp lý có thể gây nhầm lẫn cho các công ty và người dùng. Một phương pháp quy định hài hòa toàn cầu là cần thiết khẩn cấp.

Rào Cản trong Trải Nghiệm Người Dùng (UX)

• Việc sử dụng các ví chuyên dụng hoặc quản lý khóa cá nhân có thể gây sợ hãi, đặc biệt là với người mới bắt đầu. Phát triển các giao diện thân thiện hơn với người dùng sẽ là điều then chốt để tăng cường việc chấp nhận web3.

Vấn Đề về Khả Năng Mở Rộng

• Việc quản lý blockchain phi tập trung có thể dẫn đến tốc độ giao dịch chậm hơn. Để cho phép sự chấp nhận rộng rãi, khả năng xử lý giao dịch cần được cải thiện đáng kể.

web3: Tương Lai và Triển Vọng

web3 thể hiện tầm nhìn tham vọng về “trả lại chủ quyền dữ liệu cho người dùng” và thách thức mô hình internet truyền thống. Sự tích hợp triết lý và công nghệ của nó vượt ra ngoài việc nâng cao khả năng của một internet phi tập trung; nó có tiềm năng để định nghĩa lại toàn bộ hệ sinh thái kỹ thuật số của xã hội. Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức như vấn đề khả năng mở rộng, quy định pháp lý và cải thiện trải nghiệm người dùng cần được vượt qua. Ở giai đoạn này, web3 vẫn còn đang ở giai đoạn thử nghiệm.

Đổi Mới và Sự Chấp Nhận

Dù có những rào cản này, đổi mới trong không gian web3 đang tiến triển với tốc độ ấn tượng. Khi ngày càng nhiều dịch vụ dễ tiếp cận và các trường hợp sử dụng mới xuất hiện, web3 có tiềm năng để trở thành chủ đạo. Trong một kỷ nguyên mà những bất lợi của sự phụ thuộc vào các nền tảng tập trung ngày càng trở nên rõ ràng, triết lý của web3 đang gia tăng về sự liên quan và tầm quan trọng.

Triển Vọng Cuối Cùng

Cuối cùng, sự thành công của web3 sẽ phụ thuộc vào khả năng của nó trong việc giải quyết các thách thức hiện tại đồng thời chứng minh giá trị của nó thông qua các ứng dụng thực tiễn. Bằng cách trao quyền cho các cá nhân với việc kiểm soát dữ liệu nhiều hơn và tạo ra một môi trường kỹ thuật số công bằng hơn, web3 hứa hẹn sẽ định hình một tương lai chuyển đổi cho internet.